Wat zijn controledoelstellingen?

De taak van de (register) accountant is om aan het maatschappelijk verkeer een verklaring af te geven omtrent de betrouwbaarheid van de jaarrekening. Met maatschappelijk verkeer wordt hier gedoeld op de gebruikers van de jaarrekening. Denk hierbij aan investeerders, banken, aandeelhouders, leveranciers, klanten et cetera. De jaarrekening bestaat onder andere uit een balans en een resultatenrekening.

De accountant zal de betrouwbaarheid van de jaarrekening toetsen aan de hand van de geldende wet- en regelgeving met betrekking tot de jaarrekening. Deze bestaat uit BW2, RJ of andere specifieke standaarden, zoals IFRS, US-GAAP et cetera.

Om deze betrouwbaarheid vast te stellen stelt de accountant zogenaamde controledoelstellingen op. Dit zijn doelstellingen per balanspost en posten in de resultatenrekening, waar de accountant een bepaalde mate van zekerheid over wilt verkrijgen. Deze controledoelstellingen worden o.a. gevormd door de voorgaande risicoanalyse die de accountant heeft verricht tijden de organisatie- en omgevingsanalyse. De controledoelstellingen hebben een grote impact op de wijze van controle.

Als bijvoorbeeld de tendentie van een onderneming is om in huidig boekjaar te hoge schulden/ voorzieningen te boeken om zoveel mogelijk kosten in dit jaar te realiseren, zal de controlerichting zich meer richten op het bestaan en de juistheid van deze schulden, voorzieningen en kosten. Immers zal het risico op een onvolledigheid van deze schulden/ voorziening gering zijn vanwege deze omstandigheid. Voorgaande kan bijvoorbeeld het geval zijn bij een nieuw aangetreden bestuursvoorzitter gedurende het lopende boekjaar. Deze bestuursvoorzitter zou in het aangetreden boekjaar wellicht zoveel mogelijk kosten willen verantwoorden, zodat risico’s zoveel mogelijk worden ingecalculeerd of om het volgend boekjaar extra hoge resultaten te realiseren door het vrijvallen van deze schulden/ voorzieningen. Dit geeft overigens meteen het belang aan van een goede organisatie- en omgevingsanalyse.

Een handige geheugensteun voor de bestaande controledoelstellingen is het zogenaamde CEAVOP. Elke letter staat voor een controledoelstelling, te weten:

Completion (volledigheid)
Is de post wel volledig en zijn dus wel alle opbrengsten, schulden en voorzieningen opgenomen. In een standaard situatie, dus niet zoals in het bijzonder beschreven in voorgaand voorbeeld, heeft deze controledoelstelling betrekking op de passiva/ credit zijde van de balans.
Existence (bestaan)
Dit heeft betrekking op het bestaan van een bepaalde post. Dit heeft vooral betrekking op de debetzijde/ activa. Denk bijvoorbeeld aan materiële vaste activa of voorraden. Deze dienen natuurlijk wel daadwerkelijk in het bezit te zijn van de onderneming. Daarnaast heeft bestaan ook betrekking op de kosten. Zijn deze daadwerkelijk gemaakt? Het gaat dus niet zozeer om de prijs van de activa of kosten, maar meer om de aanwezigheid ervan. Voor wat betreft de voorraden heeft het bijvoorbeeld louter betrekking op de aantallen. Daarom is de voorraadinventarisatie zo van belang bij organisaties met grote voorraden.
Accuracy (juistheid)
Waar het bij het bestaan meer gaat over aantallen heeft juistheid meer betrekking op de prijs. Daarnaast willen we niet dat bepaalde posten te hoog zijn verantwoord: bijvoorbeeld de vorderingen/ debiteuren.
Valuation (waardering)
Waardering is vooral van toepassing op de activa in de balans. Is er bijvoorbeeld geen sprake van duurzame waardeverminderingen van materiële vaste activa of debiteuren en is de opbrengstwaarde van de voorraden wel hoger dan de waardering in de voorraad?
Obligation and Rights (verplichtingen en rechten)
Zijn alle verplichtingen en rechten wel adequaat in de jaarrekening verwerkt? Denk hierbij bijvoorbeeld aan niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen.
Presentation and disclosure (presentatie en toelichtingen)
Is de classificatie van posten op een juiste manier verwerkt? Bijvoorbeeld in de rubriceringen in de kosten en zijn de toelichtingen in de jaarrekening wel adequaat en volledig?